» شرکت در انتخابات حق است یا تکلیف شرعی *_به قلم خدیجه ثنائیان زاده_*، دکترای روابط بین الملل وتحلیلگر مسائل سیاسی

شرکت در انتخابات حق است یا تکلیف شرعی

*_به قلم خدیجه ثنائیان زاده_*، دکترای روابط بین الملل وتحلیلگر مسائل سیاسی

انتخابات، فرآیندی است که از‌ طریق‌ آن یک یا چند تن نامزد‌ را‌ برای انجام‌ کار‌ معینی‌ برمی‌گزینند و در اصطلاح‌ خاص، گزینشِ نمایندگان برای مجلس قانونگذاری توسط مردم را انتخابات گویند. انتخاب مرتب و دقیق مقامات دولتی در انتخاباتی آزاد و رقابت آمیز، ابزار اولیه کنترل و نظارت مردم در سیستم های دموکراتیک است‌ و در عین حال برگزاری انتخابات نشانگر این است که قدرت سیاسی همواره از مردم نشأت مـی‌گیرد و بـرای آنها نیز حفظ می‌شود و نیز نشانگر اینکه سیاستمداران باید پاسخگوی مردم‌ باشند‌. جمهوری اسلامی ایران از معدود کشورهایی است که به‌رغم اتکاء به انقلاب فراگیر مردمی،‌ در عین حال بـیشترین تـکیه را به آرای عمومی داشته و پس‌ از‌ انقلاب به‌طور متوسط سالانه یک انتخابات بزرگ را برگزار نموده است.

امام خمینی درخصوص شکل حکومت می‌فرمایند: ‌‌"شکل‌ حکومت با مراجعه به آرای ملت تعیین خواهد گـردید، ایشان‌ همچنین می‌فرمایند" ما بـنای بـر ایـن نداریم که یک تحمیلی به ملتمان بکنیم و اسلام به ما اجازه نداده است که دیکتاتوری بکنیم. ما تابع آرای ملت‌ هستیم. مـلت مـا هـرطور‌ رأی‌ داد ما هم از آنها تبعیت می‌کنیم. ... اساس ایـن اسـت که، مسأله دست من و امثال من نیست و دست ملت است"، باز می فرماید "ما‌ خواستار جمهوری اسلامی هستیم. جمهوری، فرم و شکل حـکومت را تـشکیل می‌دهد و اسلامی، یعنی مـحتوای آن فرم،‌ قوانین الهی است

امام‌ خمینی بارها خطاب به‌ مـسئولین درخـصوص حفظ انگیزه مشارکت مردم تأکید کرده و می‌گویند" باید جوری باشید که‌ مردم‌ مثل مادر، شما را در آغوش‌ بـگیرند.‌ هـر‌ روزی‌ برای مملکت مشکل‌ پیدا‌ شود حلّالش خود این مردم هستند ایـن بـاید حفظ بشود تا حفظ بشویم. تا کـشورتان حـفظ‌ بـشود" .

امام خمینی رحمه‌الله دربـاره اهـمیت انتخابات می‌فرماید"روز سرنوشت سازی است. می‌خواهید زمام کشور را به یک کسی‌ بدهید‌ که‌ مؤثر است در مقدرات کشور‌ شما، سهل‌انگاری‌ نکنید".

 گمان نمی کنم که نقش و اهمیت انتخابات بر کسی پوشیده باشد به مدد الله هر چه از عمر با برکت انقلاب شکوهمند اسلامی ما می گذرد، مردم مسلمان و متعهد کشورمان به اهمیت حضور و نقش تعیین کننده خود در تمامی صحنه های انقلاب آشناتر می شوند و راز دوام، بقا و استحکام قیام الهی خود را بهتر کشف می نمایند. 

 امام می فرمایند" همه مسئول سرنوشت کشور و اسلام می باشند، چه در نسل حاضر و چه در نسل های آتیه همچنین بیان می کنند، اگر در انتخابات مسامحه کنیم مطمئن باشید که مجلس به ما لطمه می زند باید دانست مسلمان بودن فایده ای ندارد، باید جمهوری اسلامی را قبول داشته باشد و از مسائل روز اطلاع داشته باشد، کسانی را که انتخاب می کنید باید مسائل را تشخیص دهند.

 باز می فرماید، مردم هم حاضرند و هم در انتخابات حاضر می شوند در انتخابات برای اینکه مردم، کشور را حالا از خودشان می دانند که سرنوشت کشور، با انتخابات است. اینظور نیست که حالا بگویند ما انتخاب کنیم برای کی، انتخاب می کنند برای خودشان. من امیدوارم هر چه بیشتر در انتخابات شرکت بکنند این وظیفه الهی است وظیفه ملی، وظیفه ای انسانی و وظیفه ای که ما باید به آن عمل کنیم، همه مان باید در انتخابات شرکت کنیم، شما باید در حُسن جریان انتخابات جدیت بکنید" .

امام خمینی در آستانه ی پیروزی انقلاب اسـلامی در‌ مـصاحبه‌ها‌ و دیدارها با بزرگان اندیشه و قلم، اساتید، دانشجویان و مردم عادی ایرانی و غیر ایرانی سخن از واژه "دموکراسی"، "دموکراسی اسلامی" و نظایر آن به میان آورد و پس‌ از انقلاب اسلامی نیز تأکید فراوان ایشان بر برگزاری مکرر انـتخابات چـه درخصوص استقرار نظام جمهوری اسلامی و چه در مورد قانون اساسی، ریاست جمهوری و نمایندگان، برای نخستین‌ بار‌ مراجعه‌ به آرای عمومی را جهت‌ اتخاذ‌ تصمیمات‌ سرنوشت‌ساز و انتخاب بالاترین مقامات کشوری نهادینه ساخت. 

هدف جامعه، سیاسی زیستن نیست، به زیستن است و ... جامعه‌ای که بـر مـدار فضیلت نباشد حتی اگر از یک قـانون‌ اسـاسی‌ مـورد قـبول هـمگان نیز برخوردار بـاشد چـیزی جز یک اتحادیه ساده نیست. در‌ اسلام‌ مرزبندی بسیار ظریف و آرامی‌ توسط اخلاق، مدارا، رواداری، امانت و تقوی با عنایت به بهشت و دوزخ صورت می‌پذیرد و این همان اجباری است کـه به گفته حضرت امام، انسان اختیار می‌کند. دوستی، برادری‌ و به خصوص عقد اخوتی که درصدر اسلام میان مهاجران و انصار بسته می‌شد و دو غریبه برادر می‌شدند، اموال خود را با هم یکی دانـسته، بـه رضایت تقسیم می‌نمودند، و یا‌ تسهیم نکرده‌ برای همیشه شریک می‌ماندند، تجربه عملی و آزموده موفقی است که تنها در مکتبی عملی گردید که‌ امام پیرو آن بود و آرمانش تکرار این تجربیات بـرای بـار‌ دیگر‌ بود.‌ بنابر آنچه امام تأکید فرموده‌اند دموکراسی به مثابه فرم، آنچنان‌که آرمان انسانی بسیاری از جوامع است، می‌تواند ‌‌مد‌ نظر باشد که مـنافاتی بـا انتخابی بودن محتوای اسلامی حـکومت نـدارد.

امام در مورد اینکه انتخابات حق است یا تکلیف می فرمایند: "امروز مسئولیت به عهده ملت است. سرنوشت اسلام و سرنوشت مسلمین در ایران و سرنوشت کشور ما به دست ملت است و اگر در این امر مسامحه یا اهمال کنند و رأی ندهند مسئولیت متوجه خود آنهاست. اشخاص را چنانچه تعیین کنند به تکلیف خودشان عمل کرده اند، تمام مسئولیت متوجه مردم و ملت است".

  و اینکه می‌فرماید:"مسئله دیگر قضیه انتخابات است که مـن در عـین حال که قبلا هم تذکر دادم، حالا‌ هم‌ تذکر‌ می‌دهم به همه ملت که همه این شرارت ها‌ که‌ در سطح کشور الآن می‌شود، ممکن است برای این باشد که شما را از رفـتن بـه پای صـندوق بترسانند‌ و شما‌ را از خدمت به اسـلام و خـدمت بـه مسلمین سُست‌ کنند و باید همه ما در این امر توجه داشته باشیم که این یک امر حیاتی است برای‌ جمهوری‌ اسلامی و نیز می‌فرماید: مسئله انـتخابات آیـنده از اهم اموری است که‌ مسئولیت‌ آن با همه مـاست و تـوجه دارید که دشمنان اسلام، در نظر دارند کاری بکنند که‌ انتخابات‌ درست‌ صورت نگیرد و از دست مسلمان ها و متعهدین خارج شود، ولی شـما‌ بـاید‌ تـمام‌ قدرتتان را صرف کنید که به خوبی انجام شود".

 تاکید بر انتخابات و حق رای مردم تنهای یک سویه از اندیشه سیاسی امام است و امام علی رغم تمام تاکیدی که بر امر انتخابات و حق انتخاب مردمی دارند این حق را در خدمت اسلام خواهی قرار می دهند تا ضمن جدا کردن دموکراسی اسلامی از مدل های غربی، یک سویه معنوی خواهی را نیز به آن بیافزایند.

به عبارت دیگر در اندیشه امام، حق شکوفایی و کمال معنوی برای انسان، بر سایر حقوق مادی او اولویت دارد و همین حق است که در حوزهای مختلف اجتماعی تکایفی را از فرد طلب می نماید. این تکلیف گرایی در بحث رابطه حاکم و مردم بیشتر نمود پیدا می کند.

یکی از فروع مهم بحث حکومت و روشـ‌های آن، موضوع نسبت‌ حکومت و مردم است؛ این نسبت، علی رغم‌ تفاوت‌های‌ آشکاری که در فهم آن از منظر مکاتب مختلف فلسفه سیاسی دیده می‌شود، امری متقابل بوده و به واسطه تکالیف‌ طرفین- یعنی حکومت و مردم- در برابر یکدیگر، تعیین یافته و تعریف می‌شود. در نـگاه‌ اسلامی نـیز چنین‌ رهیافتی‌ وجود دارد و البته با دقت و اهتمام ویژه‌ای به آن توجه شده است.

در فلسفه حکومت‌داری اسلامی، از این نسبت با عنوان حقوق متقابل حکومت و مردم یاد شده و بر رعایت‌ آن‌ به منظور حفظ نـظام اسـلامی تاکید فراوان شده است. از منظر اسلام، این دو نوع از حقوق، لازم و ملزوم یکدیگر بوده و تحقق اهداف و غایات مقر در شریعت اسلام‌ برای مدینه‌ فاضله‌ در‌ گرو تحقق تام‌ و تمام این حقوق‌ است‌. در اینکه مردم، جایگاه ویژه‌ای‌ نزد‌ امام(ره)داشته‌ و ایـشان هـمواره و در مـقاطع مختلف، چه قبل از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی و چه‌ پس از آن بر این امر صحه گذاشته‌اند، مسئله‌ای آشکار و بدیهی است. جست‌وجویی اجـمالی در‌ بیانات و نوشته‌های امام(ره)، احترام‌ حقیقی‌ و عمیقی را که ایشان‌ برای امت اسلامی قائل بودند، روشن می‌سازد. اما در مـقابل، معمار کبیر انقلاب، وظایف و تکالیفی را بـرای مـردم معلوم فرموده بودند تا در پرتو عمل به‌ این تکالیف، ضمن رسیدن به تعالی‌ فردی، راه تحقق اهداف الهی انقلاب نیز هموار شود.

بنابراین زمانی فرايند انتخابات منجر به اثرگذاری معنويی مـي شود‌ کـه‌ افـراد، آن را امری اعتقادی بدانند نه سياسی صرف. نامزدها هم باید به اين مقوله توجه جدی ‌‌داشـته‌ بـاشند که با اعتقادات مردم بازی نکنند. به همين دلیل شرکت در انتخابات‌، يک‌ تـکليف‌ اسـت و انـجام درست تکليف، کسب معنويت و پاداش الهي است. شاخص در امر انتخابات، حفظ‌ نظام و حکومت اسـلامی اسـت.