» دکتر شجاع پوریان:شهروندان نباید در نظارت وکنترل عملکرد مسئولان بی تفاوت باشند/امر معروف و نهی از منکر را باید از موضوعات دینی به موضوعات اجتماعی، سیاسی، فرهنگی تعمیم داد

راک نیوز - اخیراً در شبکه‌های اجتماعی فیلمی منتشر شده  است که در یک کشور اروپایی خانم جوانی با دوچرخه‌اش در مسیر ویژه تردد دوچرخه در حال حرکت بود؛ در این هنگام یکی از خودروهای سواری به دلیل ترافیک سنگین از مسیر ویژه خودروها خارج شد و قصد داشت با عبور از مسیر ویژه دوچرخه زودتر به مقصد برسد، خانم جوان به عنوان یک شهروند معمولی با مشاهده تخلف راننده، با نگه‌داشتن دوچرخه خود و سد طریق راه او شدن،  به حرکت راننده خاطی اعتراض کرد و تلاش او برای کنار رفتن دوچرخه‌سوار بی‌نتیجه ماند و به ناچار راننده خاطی  به مسیر تردد خودروهای سواری بازگشت.

گرچه چنین رفتارهایی در کشورهای اروپایی به فرهنگ عمومی مردم تبدیل شده است، اما در واقع در پس این رفتارها فرهنگ مسئولیت‌پذیری و مشارکت اجتماعی شهروندان نهفته است؛ شهروندان شهرهای اروپایی برای برخورد با قانون‌شکنان و ناهنجاری‌های اجتماعی منتظر نهادهای قانونی و رسمی نمی‌مانند و آنجا که پای نادیده‌گرفتن حقوق شهروندان در میان باشد، به عنوان کنش‌گری فعال وارد عرصه نظارت و کنترل می شوند؛ به تعبیری آنچه در دین اسلام و دستورات دینی ما به عنوان امر به معروف و نهی از منکر توصیه شده و در برداشت حداقلی امروزی به بحث حجاب محدود شده و گاه مورد بهره‌برداری سیاسی نیز قرار می‌گیرد، در کشورهای پیشرفته در قالب دیگر مورد استفاده جدی و عملی قرار می‌گیرد و رویه‌های نادرست جامعه با نظارت و دخالت شهروندان به صورت منطقی و در حد و حدود قانونی اصلاح‌ می‌شود. در این که وظیفه اصلی نظارت بر رفتار شهروندان و مقابله با قانون شکنان برعهده دولت و نهادهای رسمی حکومت است هیچ شکی نیست، اما این موضوع نباید شهروندان را در نظارت و کنترل عملکرد مسئولان و شهروندان عادی بی‌تفاوت کند.

در واقع امکان حضور دایمی و مستمر ماموران نظارتی در سطح شهر و جامعه میسر نیست و از این رو اگر شهروندان جامعه با مسئولیت‌پذیری و مشارکت آگاهانه واکنشی منطقی و معقولانه به این رفتارها نشان ندهند، نمی‌توانیم در انتظار جامعه‌ای مترقی و سالم باشیم. در واقع مفهوم دموکراسی تنها به معنای برگزاری یک انتخابات و سپردن اداره امور به منتخب مردم نیست، بلکه حضور همیشگی و همگانی مردم در همه عرصه‌ها بعد از برگزاری انتخابات هم باید تاثیرگذار و پررنگ باشد.

اگر آحاد افراد جامعه نسبت به ناهنجاری‌های اجتماعی و نادیده‌گرفتن حقوق جامعه از سوی شهروندان حساس باشند و در برابر آن عکس‌العمل نشان دهند، کمتر شاهد بی‌نظمی‌ها و معضلات فرهنگی و اجتماعی در جامعه خواهیم بود. تصور کنید فردی را که تلاش می‌کند با نوبت‌شکنی سوار بر اتوبوس شود، اگر سایر شهروندان و افراد نسبت به این رفتار واکنش نشان دهند و عرصه را بر فرد خاطی تنگ کنند در دفعات بعدی این اشتباه به راحتی از سوی او تکرار نخواهد شد.

بنابراین مردم به عنوان رکن اصلی هر سیستم و حکومتی نقشی موثر و فعال در بهبود رفتارهای اجتماعی و احقاق حقوق شهروندی دارند. اگر گرانفروشان و کم‌فروشان با واکنش مردم مواجه شوند، اگر ماموری که پیشنهاد دریافت رشوه می‌کند از سوی شهروندان شناسایی و معرفی شود، اگر شهروندی در حال دویدن بر روی پله‌برقی مترو با واکنش منفی رهگذران مواجه شود، اگر راننده متخلف از سوی مسافران بازخواست شود، اگر پزشکی که تقاضای زیرمیزی می‌کند، با واکنش غالب بیماران مواجه شود و در کوتاه‌سخن اگر شهروندان در برابر تخلفات اجتماعی جامعه خویش احساس مسئولیت کنند و  حساسیت نشان دهند و نظارت همگانی شهروندان تحقق یابد، به یقین  بهترین عامل بازدارنده و کنترل ناهنجاری‌های اجتماعی و فرهنگی رخ خواهد داد. کاهش فساد و اصلاح رفتارهای قانون شکنانه هر جامعه‌ای نیاز به قوانین شفاف و مدرن و در کنار آن شهروندان مسئولیت‌پذیر و کنشگر دارد که نقش اصلی را در نظارت امور جامعه بر عهده می‌گیرند.

شرایط امروز جامعه ما نیازمند کنش‌گرانی مسئولیت‌پذیر است؛ کنش‌گرانی که با عقلانیت تام عرصه را بر متخلفان محدود کرده و این پیام را به شهروندان منتقل کنند که هیچ رفتاری از دید و نظارت شهروندان دیگر در امان نیست، امر معروف و نهی از منکر را باید از موضوعات دینی به موضوعات اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و ... نیز تعمیم داد، در آن صورت می‌توان به تحقق جامعه‌ای سالم، پویا و بانشاط امیدوار بود و این امر نیز جز در سایه برنامه‌ریزی هدفمند رسانه‌های عمومی و جمعی و البته دستگاه‌های آموزشی در پرورش شهروندان مسئولیت‌پذیر، میسر نیست.

دکترولی الله شجاع پوریان-نماینده مردم بهبهان در مجالس ششم وهفتم ومدیرمسئول روزنامه همدلی