» سوزها و سورها در پراسترس ترین روز ِ سال 《 چهارشنبه سوزی

یکی روز کاووس کی با پسر / نشسته که سودابه آمد ز در / زناگه روی ِ سیاوش بدید / پراندیشه گشت و دلش بردمید/

زعشق ِ رخ او قرارش نماند /  

همه مهر اندر دل آتش نشاند / 

و بقیه ی ماجرا......

حکیم فردوسی با آوردن داستان سودابه و سیاوش ، دست ما را در دست آن آیین کهن ایرانی قرار می دهد .

من و تو ، ایرانی یا ایرانی نشین در هر کنج و گوشه از جغرافیای این کهن بوم و بر ( ایران ) سکنی گزیده باشیم ، با کمی تدبر ، تامل و چشمانی باز و پراز حسرت تا آن سوی افغانستان ، تاجیکستان ، ازبکستان ، بلخ ، بخارا و سمرقند را شاهد و نظاره گر هستیم که این کهن شهرهای افسانه ای و تاریخی، هنوز طعم فرهنگ ناب ِ ایرانی و عطر ِ شاهنامه را با زبان و گفتار در لایه های سطوح و سطور ِ سُنن خویش باافتحار حمل میکنند . از جهتی ثبت و ضبط ِ عبور سرفرازانه ی سیاوش با دفاع از پاکدامنی و دفع ِ شر وبلا در قلم ِ ژرف ِ کلاسیک ِ بزرگ عالم بشریت( حکیم فردوسی ) و کتاب تاریخ بخارا به عنوان کهن ترین منبع ِ پرداخته به آیین ایرانی ( چهارشنبه سوری) در آن سوی مرزهای ایرانی جداشده ی ناشی از بی تدبیری حاکمان ِ وقت دیده و شنیده خواهد شد . 

چشم ها بیشتر خیس و پر اشک می گردند و قلم ها غمین و بغض آلود می شوند و از نفس می افتند ، وقتی برپایی جشن ِ چهارشنبه سوری را درآن سوی مرزها ، بعینه و به کمال و تمام شاهد هستیم .

حال چگونه می شود در کشورم ، آن آیین کهن ِ مهرمندانه و هنرمندانه ی چهارشنبه سوری را با تلقی ها و ترقی های ناشی از ترقه های آتش افروزانه ی آیین کُش و آیین ستیز چهارشنبه سوزی ساختگی و زخم برداشته ی این سالها ، ربط و نسبت داد ؟!

به راستی ابتدا و انتهای نسبت ِ این مدل ِ بی ربط ِترقه بازی ها و لاستیک سوزی ها را با ناف ِ کدامین سطح و سطر از شعور ِ آیین نانوشته ی کهن ایران و ایرانی می توان سنجاق زد و آشتی داد ؟!!!

دیرینه آیینی ارزشمند ، که بدون سوختن زندگی ها ، مهرمندانه و هنرمندانه برای ساختن زندگی ها ، در سکانسی وحدت آفرین و امیدبخش با دفع و دفن ِ زباله ها و پسماندهای فاسد ذهنی و روحی در آتش اجرا می گشت تا اضطراب ها را کاهش دهد وبا جشن عیدانه و بهارانه ،شادی مردمان را افزون و دو چندان نماید . 

آتشی که نشانه و نماد تطهیر ، پاک سازی ، پیروزی و مظهر فروغ ایزدی می بود و نیاکان ما را وارد جو و فاز عید ِ سال جدید می نمود تا ببخشند و با ریختن حسرت ها و حسادت ها و بیختن ِ عادت ها فراموش کنند .

امروزه گوش ها و چشم ها مضطربانه ، آماده ی شنیدن و خواندن تلخ ترین خبرها از آتش سوزی های ناشی از چهارشنبه سوری های استحاله شده است .

آن آتشی که روزی و روزگاری ، موجب ، موجد و مولد ِ ارزنده ترین لحظه های مفرح و خوشی ها می بود ، این سالها قدرت تولید ساعت ها نه ، بل سالها تولید ِ اشک و عزا را برای والدین دارند ...

امروزه ، آن آتش ِ آشتی دهنده و سازنده ، اختلاف دهنده و سوزنده گشته است و هیچ صورتی و انعکاسی از اساطیر و فرهنگ ملل و نحل ایرانی در آن دیده نمی شود ...

این سالها با هجوم ترقه های خطر آفرین ، مواد محترقه ، آتش زا و آمار تلفات و زخمی ها ، خیز ناآگاهی و بی خبری به سمت خشونت ، آیین ها را دوخته ، سوخته و تحریف شده نگه داشته است . انچنان که والدین حذف و کم رنگ شدن چنین روزی را را در تقویم سال آرزومی کنند . 

شوربختانه وقتی میزان اگاهی و تراز ِ آگاهی بخشی از چیستی ، ماهیت و چگونگی ِ یک سنت باستانی ، ناچیز و حداقلی باشد ، حوادث آسیب زا بیش از آسیب زدا سربلند می کنند، نیش می زنند و زخم و خراش بر دیواره ی آن هویت ایجاد می نمایند و آن آیین استحاله و دگرگون می گردد.

آتش ِ نوساز و ساختگی امروز به نام ِ چهارشنبه سوری ، در سایه ی فروش سودآور ِ نارنجک های دست ساز و ترقه ها ، بی هویتی و بی ریشه بودن خویش را فریاد می زند و از این بابت است که دستی ، دشتی را به شدت و عمیق می سوزاند و درآستانه ی سال نو عزایی برپا می سازد . 

حال اینچنین است که یک آیین ، یک باور ، یک هویت و یک میراث ِ فرهنگی می سوزد و جان می دهد یا با مدیریت هوشمندانه ی مشتی دلال صورت ِ عکس به خود می گیرد .

آیینی کهن درآتش ِ آیینی نوساز ، ساختگی و بدلی می سوزد و محو و فراموش میگردد...

برای رفع و دفع ِ این درد ِ ماندگار ، زخم ِ بی شمار و روز ِ ناگوار چه باید کرد ؟!!!

در پس این ِ نشستن های همیشگی شورای تامین در شهرها، جلسات ، نظارت ها ، سخت گیری ها، محدودیتها ، پروتکل های بازدارنده شبیه به کرونا و تشخیص نقاط امن و مشخص برای برگزاری این جشن ها یا برگزار نکردن در این شرایط کرونایی یا برگزار کردن به صورت مجازی ، چه باید کرد ؟ 

به حقیقت که شناساندن ، تشریح نمودن ، آگاه نمودن و بازسازی صحیح ِ این رسوم و آیین های کهن و زیبا در قالب فیلم ها ، گنجاندن در کتب درسی ، برپایی کارگاه های آموزشی ، پویا نمایی ، برنامه های دیداری ، شنیداری ، نمایشنامه ها و....می توانند بیداری کاملی را در بازگرداندن پیام و شکوه دیرینه ی آن آیین ها رقم بزنند . 

فرداهایتان پر از نور و روشنی باد 

سیدابوتراب دولتخواه